چگونه و کجا مطالعه کنیم؟
یکی از نخستین پرسش های پیش روی جوان مشتاق مطالعه، روش صحیح مطالعه و چگونه کتاب خواندن است که پاسخ درست به آن می تواند در ایجاد انگیزه و میزان یادگیری آن ها تاثیر بسزایی داشته باشد.
بسیاری از مردم به دلیل بکارنگرفتن روش صحیح مطالعه، معمولا خیلی زود از مطالعه خسته می شوند و کتاب را رها می کنند و شاید مطالعه کتابی را به نیمه نرسانده، آن را کنار می گذارند. رعایت نکردن شیوه درست مطالعه و همچنین یادداشت نکردن مطالب مهم کتاب، معمولا خواننده را پس از مدتی از مطالعه کتاب های قطور و علمی، دلسرد و خسته می کند و در نتیجه آن ها را از ادامه مطالعه بازمی دارد.
توصیه های که در زیر می آید نکاتی است که رعایت کردن آن هابه زعم کارشناسان مطالعه، می تواند نقش موثری در مفید واقع شدن مطالعه داشته باشد.
مکان و شرایط مطالعه
مکان و شرایط ذهنی از نکات مهم یک مطالعه مفید و خوب است و در میزان یادگیری، کارآمدی، مدت و طولانی شدن مطالعه تاثیر بسزایی دارد. کارشناسان و روان شناسان معتقدند که یکی از مشکلات جوانان برای مطالعه بی توجهی به شرایط و فضای مطالعه است که اغلب موجب خستگی و کاهش انگیزه می شود.
بهترین زمان مطالعه برای انسان، هنگام آرامش و داشتن رضایت است.
منفعت مطالعه کتاب ها هنگامی حاصل می شود که انسان بدون خستگی و دغدغه و در فضایی مملو از آرامش، صمیمت و رضایت، به مطالعه بپردازد. اتاق مطالعه را از نقاط آرام منزل و اداره انتخاب کنید به طوری که از نور طبیعی کافی برخوردار باشد.
سعی کنید هنگام شب از چراغ مطالعه استفاده نکنید زیرا چراغ مطالعه علاوه بر این که می تواند به چشم صدمه برساند، در خستگی زود هنگام چشم نیز تاثیر دارد. دمای اتاق مطالعه خود را همواره معتدل نگهدارید تا هرگز درهنگام مطالعه در اتاق احساس گرما و سرما نکنید.
زمان مطالعه
زمان مطالعه برای افراد تفاوت می کند، برخی در سکوت شب و برخی نیز هنگام صبح را به عنوان زمان مطالعه انتخاب می کنند اما مطالعه هنگام صبح از هر زمان دیگر بهتر است. مطالعه کتاب را صبح زود شروع کنید زیرا ذهن انسان پس ازچندساعت استراحت و آرامش، بیش از هر زمان دیگر آماده یادگیری است.
وقتی که صبح زود را برای مطالعه انتخاب می کنید حتما قبل از آن صبحانه صرف کنید زیرا گرسنگی در کاهش میزان یادگیری و فراگیری تاثیر زیادی دارد. پس از صرف غذا نیز بلافاصله شروع به مطالعه کتاب نکنید و چند دقیقه بعد از غذا مطالعه را آغاز کنید.
ورزش و نرمش و حتی حمام گرفتن نیز پیش از مطالعه در میزان یادگیری موثر است. مطالعه صبحگاهان هنگامی مفید واقع می شود که فرد شب قبل را به خوبی استراحت کرده باشد و خسته و خواب آلود نباشد.
خستگی، دست کم 50درصد از توانایی ذهنی و مغزی انسان را کاهش می دهد و مطالعه در چنین وضعیتی، یادآوری مطالب فرا گرفته پیشین را نیز با اختلال روبه رو می کند.
میز و صندلی مناسب
میز و صندلی مناسب و درست نشستن یکی از مهم ترین شرایط مطالعه است که رعایت نکردن آن علاوه برتاثیر نامطلوب در مطالعه مشکلات جسمانی را نیر درپی خواهد داشت. نداشتن میز و صندلی مناسب در هنگام مطالعه طولانی عوارض جسمانی متعددی دارد که به گفته پزشکان، دردهای مفاصل، کمر و گردن از جمله ی آن است.
هنگام خرید میز و صندلی دقت کنید، صندلی باید به گونه ای باشد که زمان مطالعه پشت انسان کاملا به صندلی چسبیده باشد. میز مطالعه نیز باید طوری انتخاب شود که خواننده هنگامی که دو دست خود را روی میز قرار می دهد، حداقل فاصله کتاب و چشمان او کمتر از 40سانتی متر نباشد.
سعی کنید صندلی های دسته دار را برای مطالعه انتخاب کنید تا هنگام مطالعه بتوانید دست هایتان را روی آن قرار دهید و خستگی دست هایتان رفع شود.
میز و صندلی کودکان و بزرگسالان باهم تفاوت دارد، برای مطالعه مفید باید از میز و صندلی های مناسب این گروه ها استفاده کرد. میز و صندلی کودکان باید به تناسب قد آن ها انتخاب شود بگونه ای که پاهای کودک هنگام تماس با زمین، زوایه 90درجه تشکیل دهد.
از خواندن کتاب بصورت خوابیده و درازکش خودداری کنید.
مطالعه فردی
برای این که حواس فرد در هنگام مطالعه کاملا روی مطالب کتاب متمرکز شود افراد باید کتاب را به تنهایی و به صورت فردی مطالعه کنند. مطالعه فردی در واقع دوری از صداهای مزاحم و گفت و گو است و در واقع موجب افزایش تمرکز می شود.
هر چه در محیط مطالعه افراد کمتری رفت و آمد کنند، پیشرفت و تمرکز فرد در فراگیری مطالب افزایش می یابد. مطالعه جمعی باعث می شود که هرلحظه امکان گفت وگو بین دو طرف در موضوع های مختلف بوجود آید که این تعامل سبب عدم تمرکز در مطالعه و کاهش در پیشرفت مطالعه می شود
مطالعه جمعی برای کتاب های درسی مانند ریاضی مناسب است و می تواند در فراگیری تاثیر مثبت داشته باشد.
می توانید بعد از مطالعه، با دوستان خود درباره مطالب مطالعه شده بحث کنید که این امر باعث می شود که مطالب بهتر در ذهن شما باقی بماند.
هنگام مطالعه از گوش کردن موسیقی خودداری کنید زیرا هرگونه آلودگی صوتی و سر و صدا تمرکز فرد را بهم می زند.
خواندن اطلاعات مندرج در صفحه ی اول
قبل از شروع مطالعه فصل های اصلی کتاب، ابتدا به دقت عنوان کتاب، نویسنده کتاب، موضوع مطالب، ناشر کتاب و سال انتشار را بخوانید.
در مرحله ی بعد حتما فهرست مطالب کتاب را بخوانید زیرا این کار ضمن اینکه انسان را با موضوع مطالب کتاب آشنا می کند، می تواند تصویر کاملی از محتوای کتاب به دست دهد. خواندن مقدمه کتاب که می توان آن را حاوی خلاصه کتاب تلقی کرد هرگز از دست ندهید.
وسعت دید
یکی از عوامل کندخوانی، تلفظ کلمات و خواندن تک تک آن ها حتی بصورت بی صدا است که باید از آن پرهیز شود.
هنگام خواندن وسعت دید را می توان تا حد دیدن بیش از پنج کلمه در هر توقف گسترش داد. برای دیدن بیش از یک کلمه در هر بار باید از حرکت سر جلوگیری شود، بدین ترتیب تعداد توقف های یک خواننده در پاراگراف دو خط و نیمی به حدود پنج تا شش توقف کاهش می یابد.
دقت به موضوع اصلی
موقع خواندن مطالب تازه باید به موضوع اصلی و محوری کتاب توجه داشت یعنی جملات گویا و کلمات اصلی را تشخیص داد.
دقت و درک موضوع اصلی کتاب تمرکز خواننده را افزایش داده و از حاشیه پردازی واتلاف وقت جلوگیری می کند، درنتیجه میزان یادگیری بیشتر می شود.
مطالعه با دقت
کتاب را همواره بدون شتاب و عجله مطالعه کنید و تازمانی که مطلبی را به درستی فرا نگرفته اید سراغ مطالعه مطلب دیگر نروید.
مطالب کتاب غیر درسی و درسی به هم پیوسته و مرتبط است، زمانی که یک مطلب را خوب یاد نگرفته اید، مطالعه و یادگیری مطالب دیگر بادشواری صورت می گیرد. مطالعه کتاب ها بویژه کتاب های علمی باید در کمال دقت و وسواس صورت گیرد.
جهش از مطالعه یک موضوع به موضوعی دیگر، بدون درنظر گرفتن فاصله، سبب می شود که دو مطلب درهم آمیزد و در نتیجه هیچکدام از دو مطلب به درستی در ذهن فرد باقی نماند.
پس از استراحتی کوتاه، موضوع مطالب را تغییر دهید واین کار باعث عدم تداخل دانسته ها و آموخته های جدید می شود. در صورت مشاهده خستگی از یک موضوع یا یک کتاب (درسی و غیردرسی)، کتاب دیگری را (با حفظ فاصله زمانی) محور مطالعه خود قرار دهید.
یادداشت برداری و خلاصه نویسی
یادداشت برداری و خلاصه نویسی از مهم ترین شیوه های درست مطالعه کردن است زیرا این کار باعث می شود که مطالب مهم کتاب همواره در دسترس باشد.
خلاصه نویسی کمک می کند که افراد حجم زیاد مطالب یک کتاب را یادداشت کنند و با مراجعه به آن در مدت بسیار کوتاهی بخوانند و به خاطر بسپارند. بسیاری از مطالب کتاب هایی را که می خوانیم، فرار است و امکان دارد پس از مدتی، از حافظه و ذهن انسان پاک شود.
مطالب را در کاغذهایی که در اصطلاح به آن فیش می گویند، یادداشت کنید. یکی از ویژگی های فیش برداری این است که مطلب براحتی دردسترس قرار می گیرد و می توان در هر زمان مطالب کتابی را مطالعه کرد.
دفتر و دفترچه برای یادادشت اصلا مناسب نیست زیرا بدلیل دسته بندی نبودن نوشته ها، پیدا کردن مطلب مورد نظر بسیار دشوار است. یادداشت برداری نباید بیش از اندازه باشد زیرا خواننده آماتور در صورت زیاد نوشتن از یادداشت برداری و حتی خواندن کتاب باز می ماند.
برای خط کشیدن زیر مطالب مهم کتاب از مداد استفاده کنید تا امکان پاک کردن آن وجود داشته باشد. پس از یک ساعت مطالعه ”ھ 15دقیقه استراحت کنید و برای آرامش خود، به بیرون بروید و یا از اتاق مطالعه به فضای بیرون بنگرید و سعی کنید به فضاهای طبیعی و دور دست چشم بدوزید.