نبض خود را در اختيار بگيريد
امروزه مطالعه يكى از مهمترين روش هاى افزايش معلومات است كه اگر به طور صحيح انجام شود مىتوان در مدت زمان كوتاه اطلاعات بسيارى كسب نمود.امروزه علم گسترش بسيارى يافته و روز به روز بر دامنه آن افزوده مي گردد. از سويى مشغله هاى دنياى مادى همواره فرصت هاى مطالعه را كمتر مي كند. بنابراين با آموختن روش هاى علمى مطالعه مي توان در مدت اندكى اطلاعات وسيعى به دست آورد.
ايجاد انگيزه
يكى از مهمترين عواملى كه به يادگيرى مطالب كمك مي كند و يادگيرى را سهل و سريع مي سازد انگيزه است. «انگيزه به حالت هاى درونى اُرگانيسم كه موجب هدايت رفتارى به سوى نوعى هدف مىشود اشاره مي كند.» در واقع انگيزه از مهمترين عواملى است كه پيشرفت فرد را تأمين مىكند. انگيزه درجات مختلفى دارد و در سنين مختلف متفاوت است.انگيزه بر دو نوع است: الف) انگيزه درونى؛ ب) انگيزه بيرونى.
الف) انگيزه درونى مولود عوامل درونى چون باورها، اعتقادات، آرزوها، و غيره است.
ب) انگيزه هاى بيرونى مولود عوامل بيرونى چون: پدر و مادر، معلّم، دوستان، هم كلاسي ها و حتى بعضى از درس ها و كتاب هاست.
فنون ايجاد انگيزه
1. هدف هر درس يا كتاب را در آغاز مطالعه دقيقا بدانيد. 2. مطالب كتاب را از ساده به دشوار ياد بگيريد. 3. از رقابت و چشم و هم چشمى پرهيز نماييد. 4. براى يادگيرى مطالب كتاب از چند روش استفاده كنيد. به عنوان مثال مباحثه كردن، تمرين و تكرار و... 5. تا آن جا كه ممكن است فصل هاى يك درس را با يكديگر و درس هاى ديگر را با هم مربوط سازيد.
6. مطالب آموخته شده را تا حد ممكن در موقعيت هاى روزمره خود به كار ببريد و از اين مطالب مثال بسازيد. 7. هيچ گاه از نام درس نهراسيد.
اگر دانش آموز و دانشجو بداند كه چرا فلان كتاب را مطالعه مي كند و مدت زمان لازم براى مطالعه و يادگيرى آن چه مقدار است؟ مطالب پيچيده كتاب كدام قسمت است؟ و زمان يادگيرى مناسب آن چه موقع است؟ موفقتر خواهد بود
تنظيم برنامه
براى مطالعه، برنامه اى مشخص و در عين حال به حد كفايت انعطاف پذير، چنان كه در عمل قابل اجرا باشد لازم است؛ زيرا داشتن «برنامه مشخص مطالعه» نيروى تمركز حواس را زياد مىكند. اگر دانش آموز و دانشجو بداند كه چرا فلان كتاب را مطالعه مىكند و مدت زمان لازم براى مطالعه و يادگيرى آن چه مقدار است؟ مطالب پيچيده كتاب كدام قسمت است؟ و زمان يادگيرى مناسب آن چه موقع است؟ موفقتر خواهد بود تا اين كه بدون دانستن پاسخ اين سؤالات مطالعه را آغاز كند.
زيرا پاسخ به اين سؤالات، تمركز حواس را فراهم مي سازد و كوشش فراوان براى تأمين اين تمركز را به حداقل مي رساند. با تنظيم برنامه مشخص مطالعه و اجراى دقيق آن از ابتداى سال تحصيلى، دانشآموز مىتواند از خطر انباشتن مغز در آخرين دقايق پيش از امتحان اجتناب كند.
در تنظيم برنامه بايد به نكات ذيل توجه داشت:1. برنامه بايد قابل انعطاف باشد. 2. براى مطالعه هر درس وقت كافى منظور كنيد. 3. برنامه را متناسب با روحيه شخصى خود تنظيم كنيد. 4. مرور هفتگى درس ها را در برنامه بگنجانيد. 5. وقت مطالعه هر درس حتى الامكان نزديكتر به ساعات آن درس تعيين شود. 6. هر جلسه مطالعه را به چند قسمت تقسيم كنيد.
رفع مزاحم ها يا منحرف كننده هاى حواس
شايد برايتان بارها اتفاق افتاده باشد هنگام مطالعه صداى تلويزيون يا راديو يا حضور يك ميهمان و... توجّه شما را به خود جلب كرده و وقتى به خود مىآييد متوجه مي شويد مدّت زيادى از وقت خود را تلف كرده ايد و از زمان مطالعه هم چيزى باقى نمانده است، به اين عوامل كه باعث انصراف شما از مطالعه مي شود منحرف كننده هاى حواس مي گويند. براى رهايى از اين امر در مواقعى كه منحرف كننده ها بيرونى هستند بايد مواردى كه قابل كنترل هستند را از اطراف خود دور كنيد. براى رهايى از منحرف كننده هاى درونى نيز بايد فواصل زمانى تمركز روى درس مورد مطالعه را كوتاه كنيد يا بعد از خواندن هر صفحه نكته بردارى نماييد.
زمان مطالعه
يكى از عاقلانه ترين و در عين حال مشكل ترين قوانين مطالعه، داشتن برنامه منظم و به كار گرفتن آن است. بهترين زمان مطالعه بستگى به موقعيت و عادات فردى افراد دارد، بعضىها عادت دارند تا نيمه هاى شب بيدار بمانند، بعضىي ها صبح زود و... افراد بايد خودشان نبض خود را در اختيار بگيرند و وقت مطالعه را براى خود تعيين كنند. به طور كلى مي توان گفت كه دروس حفظ كردنى را صبح زود بهتر مي شود فرا گرفت، اما در هر حال هيچ زمانى براى مطالعه و فراگيرى نامناسب نيست.
توصيه هايى در رابطه با وقت مطالعه
1. واقعگرا باشيد (ساعتى را كه براى تمدد اعصاب لازم داريد در برنامه خود بگنجانيد)
2. براى درسهايى كه به صورت خطابه و سخنرانى توسط استاد در كلاس ايراد مىگردد، بلافاصله بعد از پايان درس فرصتى براى مطالعه در نظر بگيريد.
3. براى جلوگيرى از انباشته شدن ساعات مطالعه آن را در طول روز پخش كنيد.
4. براى هر ساعت درس، حداقل دو ساعت مطالعه و تمرين در نظر بگيريد.
5. بالاتر از همه وقت را غنيمت بشماريد و از آن كمال استفاده را ببريد.
محيط مناسب براى مطالعه
ايجاد محيطى كه براى مطالعه شخص شما مناسب باشد، اهميت بسيار دارد. 1. اتاقى مختص مطالعه تعيين كنيد. اتاقى را انتخاب كنيد كه هر روز، و در صورت امكان در ساعت هاى معيّنى از روز در اختيار شما باشد. 2. مكان مطالعه به گونهاى باشد كه در آن «صداى عبور و مرور» و ساير موجبات انصراف حواس حداقل باشد. 3. جريان هواى تازه را در اتاق تأمين نماييد. تمركز حواس نيازمند حداكثر كارآيى و كفايت جسمى و روحى است. اتاقى كه اكسيژن به اندازه كافى ندارد استعداد و كفايت جسمى روحى را كاهش مي دهد، و وقتى شرايط جسمى و روحى فراهم نباشد تمركز حواس به وجود نمىآيد. بنابراين جريان هواى تازه را در اتاق تأمين نماييد. 4. درجه حرارت مكان مطالعه را ملايم نگاه داريد.
5. براى اتاق مطالعه نور مناسب در نظر بگيريد. در شرايط معمولى و عملى، نورى معادل بيست و پنج تا سى شمع براى مطالعه لازم است. علاوه بر نورى كه مخصوص ميز مطالعه است، همه فضاى اتاق بايد به حدّ كافى روشن باشد. نور كافى مانع ايجاد تضاد نورى ميان دو قسمت از فضاى اتاق مىشود. تباين و تضادّ نورى موجب كشيدگى و خيرگى چشم مي شود، و خيرگى سبب خستگى سريع چشم است.